Çalıkuşu, Reşat Nuri Güntekin'in en ünlü eserlerinden biri olup, Türk edebiyatında önemli bir yere sahiptir. Romanın türü hakkında çeşitli sınıflandırmalar yapılabilir:
Çalıkuşu, ağırlıklı olarak bir sosyal roman olarak değerlendirilir. Roman, Türkiye'nin I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı dönemlerindeki toplumsal değişimlerini, Anadolu'nun geri kalmışlığını, eğitim sistemindeki sorunları ve kadınların toplumdaki yerini ele alır. Feride'nin idealist bir öğretmen olarak Anadolu'nun çeşitli yerlerinde görev yapması, bu bölgelerdeki yaşam koşullarını ve halkın sorunlarını gözler önüne serer. Bu yönüyle roman, toplumsal gerçekleri yansıtan bir ayna görevi görür.
Çalıkuşu, aynı zamanda bir aşk romanı olarak da kabul edilebilir. Feride ile Kamuran arasındaki karmaşık ve inişli çıkışlı aşk ilişkisi, romanın önemli bir temasını oluşturur. Bu aşk, toplumsal beklentiler, yanlış anlaşılmalar ve gurur gibi çeşitli engellerle sınanır. Aşkın yanı sıra, fedakarlık, bağlılık ve vicdan azabı gibi duygusal unsurlar da romanın derinliğini artırır.
Roman, Feride'nin öğretmenlik mesleğini icra ederken yaşadığı zorlukları ve idealizmini merkeze alması nedeniyle öğretmen romanı veya eğitim romanı olarak da değerlendirilebilir. Feride'nin Anadolu'nun ücra köşelerinde öğrencilerine ışık tutma çabası, eğitim sistemindeki aksaklıkları ve öğretmenlerin fedakarlıklarını vurgular. Bu yönüyle roman, eğitim konusundaki toplumsal bilinci artırmaya yönelik bir mesaj taşır.
Çalıkuşu'nda Reşat Nuri Güntekin'in kendi hayatından izler taşıdığı düşünülmektedir. Özellikle Anadolu'daki öğretmenlik deneyimleri ve gözlemleri, romanın gerçekçi atmosferini güçlendirir. Bu nedenle, romanda biyografik roman veya otobiyografik unsurların bulunduğu söylenebilir. Ancak, romanın tamamıyla bir otobiyografi olmadığını belirtmek gerekir.
Çalıkuşu, tür olarak tek bir kategoriye sıkıştırılamayacak kadar zengin ve katmanlı bir romandır. Sosyal roman, aşk romanı, öğretmen romanı ve biyografik unsurların iç içe geçtiği bu eser, Türk edebiyatının klasiklerinden biri olarak okunmaya ve incelenmeye devam etmektedir. Romanın türü, içerdiği temalar, karakterler ve toplumsal mesajlar dikkate alınarak yapılan farklı yorumlara açıktır.